Sibernetik (insani müdaheleye gerek duymadan, kendisine verilen görevleri yerine getirip amaca uygun davranmasına yoğunlaşan bilim dalı) alanının kurucusu kabul edilen fizikçi,robot ve matris (elektronikte, hesap ve kumanda işlemlerini gerçekleştiren elektronik devre) ustası bilim insanı "İsmail Ebul İz Bin Rezzaz El-Cezeri" 1136 yılında Cizre'nin Tor mahallesinde doğmuştur. Lakabını yaşadığı şehir olan Cizreden alan El-Cezeri, İslam'ın altın çağında çalışmalar yapan Müslüman bilim adamı ve mühendistir. Yaptığı çalışmalarla Leonardo Da Vinci'ye ilham kaynağı olduğu düşünülür.
Dünya bilim tarihi açısından robotik ve sibernetik biliminde çalışmalar yapan ve bilinen kayıtları tutan bilim insanıdır. Yani günümüz otomatik makinelerinin temelini ve yapı taşlarını oluşturmaktadır.
Her zamanki gibi biz kendi bilim insanlarımızı tanımazken yazmış olduğu "Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap"(بَيْنْ اَلْعِلْمِ وَالْعَمَلِ اَلنَّافِعْ فِي صِناعَةُ الْحِيَلْ ) isimli bilinen tek kitabının 15 kopyasından 10'u Avrupa'nın farklı müzelerinde bulunmaktadır. Avrupa da uzunca bir süre ders kitabı olarak okutulan bu kitabın sadece 5 kopyası ülkemizde, Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde yer almaktadır.
Kısaca Kitab-ül Hiyel adıyla bilinen eser altı bölümden oluşur. Cezeri kitabında 50 aracın ayrıntılı tasarım ve çizimini vermiştir. Bu araçların 6'sı su saati, 1'i açı ölçer, 4'ü mumlu saat, 2'si kilit, 6'sı ibrik, 3'ü abdest almak için kullanılan otomat, 4'ü kan alma teknesi, 4'ü kendinden ses çıkaran araç, 1'i kayık saati, 6'sı fıskiye, 5'i suyu yukarı çıkartan araç, 7'si eğlence amaçlı kullanılan çeşitli otomatlar ve Amed (Diyarbakır) kentinin kapısıdır.
İlk hesap makinesinden asırlar önce aynı sistemle çalışan benzer bir mekanizmayı geliştirdiği saatte kullanan Cezeri, sadece otomatik sistemler kurmakla kalmamış, aynı zamanda otomatik olarak çalışan sistemler arasında denge kurmayı başarmıştı. Kendiliğinden çalışan otomatik sistemlerden sonra su gücü ve basınç etkisinden yararlanarak kendi kendine denge kuran ve ayarlama yapan dengeyi oluşturması, Cezeri'nin otomasyon (işlerin otomatik işleyen makinelerle yapılması) konusundaki en önemli katkısıdır.
Cizre'de doğup hayatını Cizre'de geçiren Cezeri 1206 yılında hayata gözlerini yummuştur.
Her zamanki gibi biz kendi bilim insanlarımızı tanımazken yazmış olduğu "Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap"(بَيْنْ اَلْعِلْمِ وَالْعَمَلِ اَلنَّافِعْ فِي صِناعَةُ الْحِيَلْ ) isimli bilinen tek kitabının 15 kopyasından 10'u Avrupa'nın farklı müzelerinde bulunmaktadır. Avrupa da uzunca bir süre ders kitabı olarak okutulan bu kitabın sadece 5 kopyası ülkemizde, Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde yer almaktadır.
Kısaca Kitab-ül Hiyel adıyla bilinen eser altı bölümden oluşur. Cezeri kitabında 50 aracın ayrıntılı tasarım ve çizimini vermiştir. Bu araçların 6'sı su saati, 1'i açı ölçer, 4'ü mumlu saat, 2'si kilit, 6'sı ibrik, 3'ü abdest almak için kullanılan otomat, 4'ü kan alma teknesi, 4'ü kendinden ses çıkaran araç, 1'i kayık saati, 6'sı fıskiye, 5'i suyu yukarı çıkartan araç, 7'si eğlence amaçlı kullanılan çeşitli otomatlar ve Amed (Diyarbakır) kentinin kapısıdır.
İlk hesap makinesinden asırlar önce aynı sistemle çalışan benzer bir mekanizmayı geliştirdiği saatte kullanan Cezeri, sadece otomatik sistemler kurmakla kalmamış, aynı zamanda otomatik olarak çalışan sistemler arasında denge kurmayı başarmıştı. Kendiliğinden çalışan otomatik sistemlerden sonra su gücü ve basınç etkisinden yararlanarak kendi kendine denge kuran ve ayarlama yapan dengeyi oluşturması, Cezeri'nin otomasyon (işlerin otomatik işleyen makinelerle yapılması) konusundaki en önemli katkısıdır.
Cizre'de doğup hayatını Cizre'de geçiren Cezeri 1206 yılında hayata gözlerini yummuştur.
Osman Tuğrul ASLAN
19\02\2018